‘पारमिता’ म्हणजे काय ? त्या कोणकोणत्या आहेत ?

भगवान बुद्धांनी वैचारिक आणि व्यावहारिक अराजकतेतून निश्चित मार्ग काढला व दाखविला. त्यास ‘मध्यम मार्ग’ किंवा ‘मध्यमा प्रतिपद’ असे म्हटले आहे. राज्यांच्या आणि गणांच्या निरंतर चालू असलेल्या विग्रहांमुळे वा संग्रामांमुळे समाज, विशेषत: बहुजनसमाज अशांत व विपद्ग्रस्त होता. त्याकरिता भगवान बुद्धाने दहा पारमितांचा व चार आर्य सत्यांचा उपदेश केला.

दहा पारमिता म्हणजे : स्थविरवादामध्ये पारमितेला ‘पारमि’ असे संबोधले आहे. पूर्णत्व अथवा पूर्णतः असा त्याचा अर्थ होतो. पारमिता हा पाली शब्द आहे. ‘पारम’ म्हणजे दुसरा किनाऱ्याला जाणे असा त्याचा अर्थ होतो. कुशल कर्माच्या सहाय्याने दुसऱ्या किनाऱ्यावर जाणे म्हणजे जन्म आणि मृत्यूच्या भवचक्रामधून विमुक्त होऊन निब्बाण अर्थात निर्वाण अवस्थेला पोहचणे होय. बोधीसत्वाला बुध्द होण्यासाठी या पारमिता पार कराव्या लागतात. तेव्हाच बोधीसत्व बुध्द होतात.

या दहा पारमिता

१) शील : शील म्हणजे नीतिमत्ता, वाईट गोष्टी न करण्याकडे असलेला मनाचा कल.

२) दान : स्वार्थाची किंवा परतफेडीची अपेक्षा न करता दुसऱ्याच्या भल्यासाठी स्वतःची मालमत्ता, रक्त, देह अर्पण करणे.

३) उपेक्षा : निरपेक्षतेने सतत प्रयत्न करीत राहणे. ४) नैष्क्रिम्य : ऐहिक सुखाचा त्याग करणे.

५) वीर्य : हाती घेतलेले काम यत्किंचितही माघार न घेता अंगी असलेल्या सर्व सामर्थ्यानिशी पूर्ण करणे.

६) शांती : शांति म्हणजे क्षमाशीलता, द्वेषाने द्वेषाला उत्तर न देणे.

७) सत्य : सत्य म्हणजे खरे, माणसाने कधीही खोटे बोलता कामा नये.

८) अधिष्ठान : ध्येय गाठण्याचा दृढ निश्चय.

९) करुणा : मानवासकट सर्व प्राणिमात्रांविषयी प्रेमपूर्ण दयाशीलता.

१०) मैत्री : मैत्री म्हणजे सर्व प्राणी, मित्र, शत्रू याविषयीच नव्हे तर सर्व जीवनमात्रांविषयीबंधुभाव बाळगणे.

चार आर्यसत्य

१) दुःख : मानवी जीवन हे दुःखमय आहे.

२) तृष्णा : मनुष्याच्या न संपणाऱ्या इच्छा हे दुःखाचे कारण आहे.

३) दुःख निरोध : दुःखाचे निराकरण वा अंत सर्व प्रकारची आसक्ती सोडण्याने होतो.

४) दुःख निरोधाचा मार्ग : दुःख निवारण्यासाठी सदाचाराचा मार्ग (अष्टांगिक मार्ग) आहे.
१) सम्यक दृष्टी,
२) सम्यक संकल्प,
३) सम्यक वाणी,
४) सम्यक कर्म,
५) सम्यक उपजीविका,
६) सम्यक व्यायाम,
७) सम्यक स्मृती,
८) सम्यक समाधी

संपूर्ण महाराष्ट्रातील घडामोडी व ताज्या बातम्या तसेच जॉब्स/शैक्षणिक/ चालू घडामोडीवरील वैचारिक लेख त्वरित जाणून घेण्यासाठी आमच्या व्हाट्सअँप चॅनलला Free जॉईन होण्यासाठी या लिंकला क्लीक करा

तसेच खालील वेबसाईटवर Click करा
दैनिक जागृत भारत