अनिल वैद्य
एका भीषण अपघातातून उठलेला प्रश्न!
नुकताच हिंगणघाट-वर्धा रोडवरील धोतरा फाटा परिसरात घडलेला भीषण अपघात संपूर्ण वर्धा जिल्ह्यात दुःख आणि संतापाची लाट निर्माण करून गेला.
अलीपुरकडे जाणाऱ्या रस्त्यावर उभ्या असलेल्या एका कंटेनरवर वाहनाची जोरदार धडक बसली आणि त्यात दोन तरुण छायाचित्रकार आणि एक सहकारी— विशांत वैद्य, गौरव गावंडे, तसेच वैभव शिवणकर — यांचा अपघात झाला पैकी दोघांचा मृत्यू झाला.
हे केवळ एक अपघात नाही, तर आपल्या वाहन व्यवस्थेतील दुर्लक्षाचा परिणाम आहे.
अशा घटना आपण वारंवार पाहतो — समृद्धी महामार्गावर, राष्ट्रीय महामार्गावर आणि राज्य महामार्गांवर.
अपघातानंतर वाहतूक पोलिस आणि माध्यमे कारणे शोधतात, पण “टेल लॅम्प” या एका छोट्या पण अत्यावश्यक घटकाकडे दुर्लक्ष केले जाते.
टेल लॅम्प नसणे — अदृश्य पण प्राणघातक चूक आहे.
रात्रीच्या वेळेस महामार्गावर अनेक वाहनं — ट्रक, कंटेनर, ट्रॅक्टर किंवा मोठ्या गाड्या — रस्त्यावर उभ्या राहतात.
त्यांच्या मागच्या भागात जर टेल लॅम्प (म्हणजे मागचा प्रकाश किंवा लाल दिवा) चालू नसेल, तर मागून येणाऱ्या वाहनाला ते दिसतच नाही.
अंधारात उभ्या असलेल्या अशा वाहनावर जेव्हा एखादे वाहन मागून धडकते, तेव्हा परिणाम प्राणघातक ठरतो.
ही केवळ चालकाची चूक नाही —
ही वाहनधारकांची निष्काळजीपणा आणि प्रशासनाची दुर्लक्ष यांची संयुक्त जबाबदारी आहे.
भारतीय मोटार वाहन कायद्यानुसार,
प्रत्येक वाहनाला पुढे व मागे पुरेसा प्रकाश असणे बाध्यकारी (compulsory) आहे.
मोटार वाहन कायदा, कलम 104 आणि 112 नुसार,
वाहनाच्या मागील भागात लाल टेल लॅम्प नसेल किंवा तो कार्यरत नसेल,
तर ती गंभीर चूक मानली जाते आणि वाहन चालवण्यास मनाई केली जाऊ शकते.
तसेच,
प्रत्येक वाहनाने रात्रौ चालताना किंवा उभे असताना मागील लाल दिवा चालू ठेवावा” — अशी स्पष्ट अट वाहन नियमावलीत आहे.
परंतु वास्तव असे आहे की,
अंमलबजावणी नाही, तपासणी नाही, आणि जबाबदारीची जाणीवही नाही.
म्हणूनच अशा घटना पुन्हा पुन्हा घडतात. एक छोटा दिवा, पण मोठा जीव वाचवू शकतो
टेल लॅम्प म्हणजे केवळ एक “लाल दिवा” नाही,
तो म्हणजे जीवदान देणारा इशारा.
रात्रीच्या अंधारात तो मागून येणाऱ्या वाहनाला सांगतो —
“इथे एक वाहन आहे, सावध राहा.”
त्याच्या अनुपस्थितीमुळे घडणारे अपघात हे बहुतेकदा टाळता येणारे अपघात असतात.
एक छोटा दिवा बदलण्याचे दुर्लक्ष, अनेकदा अनेक जीव गमावण्याचे कारण ठरते.
वाहतूक विभागाने आणि पोलिसांनी घ्यावी पुढाकार
मोटार वाहन विभाग, परिवहन अधिकारी आणि वाहतूक पोलीस यांनी खालील पावले उचलणे अत्यावश्यक आहे —
- प्रत्येक वाहनाची टेल लॅम्प तपासणी अनिवार्य करावी.
- ज्या वाहनात टेल लॅम्प नाही किंवा कार्यरत नाही, त्याला रस्त्यावर उतरू देऊ नये.. वाहन चालवण्यापासून मनाई करावी
- वाहनधारकावर आणि चालकावर दंडात्मक कारवाई करावी.
- महामार्ग तपासणी नाक्यांवर आणि टोल नाक्यावर
- “टेल लॅम्प चेक” ही मोहीम राबवावी.
6 वाहन उत्पादक कंपन्यांनी अधिक तेजस्वी LED टेल लॅम्प बसवणे अनिवार्य करावे.
7 माध्यमांद्वारे आणि सोशल मीडियाद्वारे “टेल लॅम्प म्हणजे जीवदान” हा जनजागृती अभियान चालवावे.
समृद्धी महामार्गावर विशेष लक्ष देणे गरजेचे
समृद्धी महामार्ग हा आधुनिक आणि वेगवान आहे.
पण रात्री 100–120 किमी वेगाने चालणाऱ्या वाहनाला,
जर समोर अंधारात उभे असलेले कंटेनर दिसले नाही,
तर अपघात टाळणे अशक्य होते.
म्हणूनच,
त्या महामार्गावर टेल लॅम्प निरीक्षण आणि दंड मोहीम राबवणे अत्यावश्यक आहे.
त्यासाठी टोल नाक्यांवर तांत्रिक तपासणी केंद्रे सुरू करणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष — “एक टेल लॅम्प = एक जीव”
आपण कितीही अपघातविरोधी मोहीमा राबवल्या,
कितीही नियम केले, कितीही कायदे कठोर केले,
तरी जोपर्यंत प्रत्येक वाहनावर टेल लॅम्प सक्तीचा आणि कार्यरत होत नाही,
तोपर्यंत असे रक्तरंजित अपघात सुरूच राहतील.
एका क्षणाच्या दुर्लक्षामुळे कित्येक आयुष्यांचे दिवे विझतात.
त्या तुलनेत एक टेल लॅम्प लावणे म्हणजे जीवन वाचवण्याची सामाजिक जबाबदारी आहे.
अपील करतो की. “टेल लॅम्प सक्ती करा”> वाहन विभागाने आणि पोलीस प्रशासनाने तत्काल पुढाकार घेऊन
सर्व वाहनांसाठी कार्यरत टेल लॅम्प सक्तीचा करावा.
हे पाऊल म्हणजे अपघातविरहित भारताच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल ठरेल.
टेल लॅम्प नसणे या साठी किरकोळ दंड योजना आहे. यात तुरुंगाच्या शिक्षेची तरतूद करण्यात आली पाहिजे तरच भीती निर्माण होईल.
खाली मोटार वाहन कायद्याशी संबंधित सर्व कलमे आणि नियम पूर्णपणे माहिती म्हणून देत आहे.
हे कलम टेल लॅम्प (मागचा दिवा) नसणे, तो न चालणे, किंवा दिव्याचा प्रकाश अपुरा असणे या सर्व बाबींना लागू होतात.
मोटार वाहन कायद्यानुसार टेल लॅम्प संबंधी तरतुदी
कलम १०४ वाहनावर दिवे असणे बंधनकारक.
प्रत्येक मोटार वाहनावर पुढील आणि मागील दिवे असणे आवश्यक आहे.
हे दिवे कार्यक्षम स्थितीत ठेवणे बंधनकारक आहे, म्हणजेच ते नेहमी चालू करता येतील आणि त्यांचा प्रकाश नियमांप्रमाणे दिसेल असा असावा.
स्पष्टीकरण:
वाहनावर टेल लॅम्प नसणे किंवा तो बंद पडलेला असणे हे या कलमाचे उल्लंघन मानले जाते.
कलम १७७ — सर्वसाधारण दंड (General Penalty) जर एखाद्या व्यक्तीने या कायद्यातील कोणत्याही तरतुदीचे किंवा नियमांचे उल्लंघन केले आणि त्या उल्लंघनासाठी वेगळा दंड दिलेला नसेल,
तर त्याला खालीलप्रमाणे शिक्षा होईल —
पहिल्या गुन्ह्यासाठी ५०० पर्यंत दंड
पुन्हा गुन्हा केल्यास — १,५०० पर्यंत दंड
स्पष्टीकरण:
टेल लॅम्प नसणे, न चालणे किंवा नियमांप्रमाणे न ठेवणे हे “सर्वसाधारण नियमभंग” म्हणून या कलमानुसार दंडनीय आहे.
कलम १९० (उपकलम २) — दोषपूर्ण वाहन वापरणे. जर कोणी व्यक्ती अशा वाहनाचा वापर करते किंवा चालवते ज्यामध्ये काही दोष (उदा. दिव्यांमध्ये दोष) असल्यामुळे त्या वाहनामुळे इतरांना धोका निर्माण होण्याची शक्यता असेल,
तर त्याला खालील शिक्षा होईल
पहिल्या गुन्ह्यासाठी रु १,५०० पर्यंत दंड
पुन्हा गुन्हा केल्यास — रु ५,००० पर्यंत दंड किंवा वाहनचालक परवान्याचे निलंबन.
स्पष्टीकरण:
टेल लॅम्प न चालणे, मागचा प्रकाश अपुरा असणे किंवा रिफ्लेक्टर न लावणे हे “वाहन दोषपूर्ण स्थितीत चालवणे” या गुन्ह्यात येते.
केंद्रीय मोटार वाहन नियम, १९८९ — नियम १०५ प्रत्येक मोटार वाहनाच्या मागील बाजूस लाल रंगाचा दिवा (टेल लॅम्प)आणि परावर्तक (रिफ्लेक्टर) असणे आवश्यक आहे.
हा दिवा इतका तेजस्वी असावा की तो रात्री किमान १५० मीटर अंतरावरून स्पष्टपणे दिसावा.
स्पष्टीकरण:
या नियमाचे उल्लंघन म्हणजेच “मागचा प्रकाश नसणे किंवा कमी असणे” हा थेट गुन्हा ठरतो आणि दंड कलम १७७ किंवा १९०(२) अंतर्गत आकारला जाऊ शकतो.
कलम ११२ — नियम भंगाबद्दल दंड जो कोणी मोटार वाहन कायद्यातील कोणताही नियमभंग करतो, त्याच्यावर दंडात्मक कारवाई केली जाईल.
यामध्ये प्रकाश न ठेवणे, टेल लॅम्प बंद असणे, किंवा इशारा दिवा न लावणे यांचा समावेश आहे.
कलम / नियम विषय संभाव्य दंड
कलम १०४ वाहनावर पुढे व मागे दिवे असणे बंधनकारक बंधनकारक तरतूद
कलम १७७ नियमभंग केल्यास सर्वसाधारण दंड रु ५०० – १,५००
नियम १०५ मागचा लाल दिवा व रिफ्लेक्टर बंधनकारक सुरक्षा नियम
कलम १९०(२) दोषपूर्ण दिव्यांसह वाहन चालवणे रु १,५०० – ५,०००
कलम ११२ नियम भंगावरील दंडात्मक तरतूद लागू
वाहनावर टेल लॅम्प नसणे, तो कार्यरत न ठेवणे, किंवा प्रकाश अपुरा असणे हे कायद्याने गुन्हा आहे.
या गुन्ह्यासाठी कलम १०४, १७७ आणि १९०(२) हे सर्वाधिक लागू होतात.
दंडाची रक्कम परिस्थितीनुसार रु ५०० ते रु ५,००० पर्यंत असू शकते.
वाहन विभाग आणि पोलिसांनी टेल लॅम्प तपासणी सक्तीने करणे अत्यावश्यक आहे.
पैशे देऊन सुटका करून घेणे लोकांना सोपे वाटते.
दंड व शिक्षा पुरेशी नाही तर
या शिवाय सरकारने जन जनजागृती केली पाहिजे.चालकांच्या कर्त्यव्यासाठी प्रबोधन केले पाहिजे.
अनिल वैद्य
5 नोव्हेंबर 2025
✍️✍️✍️✍️
संपूर्ण महाराष्ट्रातील घडामोडी व ताज्या बातम्या तसेच जॉब्स/शैक्षणिक/ चालू घडामोडीवरील वैचारिक लेख त्वरित जाणून घेण्यासाठी आमच्या व्हाट्सअँप चॅनलला Free जॉईन होण्यासाठी या लिंकला क्लीक करा
तसेच खालील वेबसाईटवर Click करा
दैनिक जागृत भारत
