बोधगयाचे महाबोधी महाविहार आजही बौद्धांकडे नाही !

 बौद्ध धर्मियांसाठी चार स्थळांचे महात्म्य आहे. १) लुम्बिनी - जिथे बुद्ध जन्मला २) बोधगया - जिथे बुद्धाला बोधी प्राप्त झाली ३) सारनाथचे मृगदाव वन - जिथे तथागतांनी पहिली धम्मदेशना दिली ४) कुशीनारा - बुद्धाचे महापरिनिर्वाण.
त्यातील बोधगया आज हिंदूंच्या ताब्यात आहे. बिहारातील फाल्गु नदीकाठी बोधगया वसले आहे. बुद्धकाळात या नगरीचे नाव उरुवेला तर नदीचे नाव नेरंजना होते. ज्या पिंपळवर्गीय वृक्षाखाली सिद्धार्थ गौतमाला बोधी प्राप्त झाली तेच हे ठिकाण. 
 सम्राट अशोकाने हे महाविहार बांधण्यासाठी उदंड सुवर्णमुद्रा व राजाश्रय दिला. त्यातून एक भव्य व वैभवशाली महाविहार साकार झाले. त्याला पहिली झळ ६ व्या शतकात राजा शशांकाकडून बसली‌. तथापि, राजा भास्करवर्मन याने बुद्ध प्रतिमा व बोधी वृक्ष वाचविले.
 बुद्धगयेच्या वैभवात सहाव्या शतकापासून १७ व्या शतकापर्यंत सतत भरच पडलेली दिसते. त्यात भारताबाहेरील राजांनी देखील मोठे योगदान दिले आहे.
 १७ व्या शतकाच्या सुरुवातीस शैव पंथाचा गोसावी घमंडगिरी बुद्धगयेस आला. त्यानेच बौद्धगयेच्या या ऐतिहासिक महाविराचे अपहरण केले.
  ते हिंदूंच्या ताब्यातून सोडविण्याचा पहिला प्रयास १८९१मध्ये आलेल्या एका तरुणाने केला. हा श्रीलंकेतून आला होता ! अनागरिक धम्मपाल हे त्यांचे नाव. आज १३० वर्षे उलटून गेल्यानंतरही हा लढा शांततामय मार्गाने चालूच आहे.
 बुद्धगयेच्या महाबोधी विहाराचे मूळचे वैभव, कालौघात त्याला लागलेली उतरती कळा, नैसर्गिक आपत्तीत झालेल्या पडझडी, हिंदूंकडून झालेल्या अपहरणातून आलेले सावट, न्यायालयीन लढाई, सरकारचा दुजाभाव व अनागरिक धम्मपाल यांनी सुरू केलेला लढा ते आजचे वास्तव यांचे अतिशय अभ्यासपूर्ण आकलन अवघ्या २४ पानी पुस्तिकेत मांडले आहे विचारमित्र, बौद्ध संस्कृतीचे अभ्यासक, आयुष्मान अतुल भोसेकर यांनी.

ही पुस्तिका सर्वच बहुजनांनी आवर्जून वाचली पाहिजे. यासाठी की, प्रार्थनास्थळे हे सांस्कृतिक संचित आणि सांस्कृतिक विभाजनाच्या राजकारणाचाही केंद्रबिंदू असतात.

पुस्तिकेसाठी संपर्क : ९५४५२ ७७४१०

• किशोर मांदळे

संपूर्ण महाराष्ट्रातील घडामोडी व ताज्या बातम्या तसेच जॉब्स/शैक्षणिक/ चालू घडामोडीवरील वैचारिक लेख त्वरित जाणून घेण्यासाठी आमच्या व्हाट्सअँप चॅनलला Free जॉईन होण्यासाठी या लिंकला क्लीक करा

तसेच खालील वेबसाईटवर Click करा
दैनिक जागृत भारत